Symphytum
Boraginaceae
+32 52 33 73 15
Jan Spruyt-Van der Jeugd bvba
Mostenveld 30
9255 Buggenhout
België
Boraginaceae
Met de maand april gestart, bespreken we een geslacht dat zijn hoogtepunt in de lente heeft.
Symphytum is de samenstelling van het Griekse ‘syn’ en ‘phyton’ wat letterlijk ‘samen plant’ betekent. Dit refereert naar de medicinale eigenschappen van de plant want hij wordt reeds lang gebruikt om wonden te helen.
Symphytum is een geslacht uit de ruwbladigenfamilie. Deze familie kenmerkt zich door een speciale bloeiwijze en de (vaak) ruw behaarde bladeren en stengels van de planten.
Symphytum bestaat uit een 35-tal soorten die verspreid voorkomen van Europa tot West-Azië. De meeste soorten bloeien rond april-juni, al kan dit bij S. caucasicum later vallen in ons klimaat.
De bladeren variëren van licht- tot donkerder groen met duidelijke nervatuur en een zachte tot ruwe beharing.
Meestal zijn de bladeren tegenoverstaand.
De bloemen staan samen in een bloeiwijze. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen racymeuze bloeiwijzen (vele assen die het vlak gelijk kunnen verdelen) zoals Asters en cymeuze bloeiwijzen (1 hoofdas met zijassen) zoals Symphytum.
De cymeuze bloeiwijze bij Symphytum is een schicht. Alle bloemen liggen in dezelfde verticale as en buigen naar 1 zijde. De eindstandige hoofdbloem bloeit als eerste terwijl de schicht zich openrolt.
Bij Symphytum officinale zie je de schicht zich ontrollen met 1. een reeds uitgebloeide bloem 2. een bloem die net open is en 3. een bloem die nog moet openkomen.
De bloemkleuren in ons assortiment variëren van roomwit (S. grandiflorum) naar blauw (S. azureum, caucasicum) en paars (S. officinale).
De vrucht is een splitvrucht.
De wortels van Symphytum zijn vlezig, wat wil zeggen dat hij periodes van droogte makkelijk doorkomt. De plant heeft ook wortelstokken met uitlopers.
Symphytum azureum heeft zoals de soort doet vermoeden, azuurblauwe bloemen en wordt 40cm hoog.
S. azureum heeft rode bloemen wanneer ze nog niet open gekomen zijn. Nadien krijgen ze een azuurblauw kleurtje.
Symphytum caucasicum wordt tot 60cm en heeft bij aanvang rood-paarse bloemen, later blauw verkleurend. De soort vertoont woekergedrag en kan zelfs de concurrentie met zevenblad aan.
Symphytum caucasicum in bloei.
Symphytum grandiflorum groeit in Europa en de Kaukasus en wordt tot 40cm met crèmekleurige bloemen. De cultivar ‘Hidcote Blue’ heeft kleurschakeringen in de bloemen.
Links S. grandiflorum en rechts S. grandiflorum ‘Hidcote Blue’
Tot slot hebben we de Gewone smeerwortel of Symphytum officinale ook in assortiment. Deze soort kan 80cm bereiken met kleuren die variëren van lichtroze tot paars. Deze Europese soort wordt vandaag nog steeds voor diverse doeleinden gebruikt. Hierover meer bij de tips en weetjes.
Symphytum groeit graag in vochtige en schaduwrijke plekken. Het is dan ook niet verbazend dat de Woodlandtuin, een bostuin of de natuurtuin ideale plekken zijn om de soort toe te passen.
Als natuurlijke barrière kan de plant ook sterkere woekerplanten (vb. Houttuynia cordata of Anemone canadensis) scheiden van minder sterke planten.
S. azureum in de nabijheid van een struikengordel.
De planten worden gescheurd. Symphytum officinale zaait licht uit, maar nooit storend.
Symphytum officinale wordt in de biologische tuin gebruikt als mulching. Het blad kan tot 3x per jaar worden afgesneden en als mulchlaag in borders worden gebruikt.
Sommige mensen maken een aftreksel van het NPK (stikstof-natrium-fosfor)-rijke blad en gebruiken het als vloeibare meststof (plantengier).
Symphytum is een van de aller eersten om bijen aan te trekken. Bovendien is uit een onderzoek in Groot-Brittannië gebleken dat Symphytum op de 4e plaats staat wat betreft nectar productie per bloem en daarenboven is zelfs de productie per jaar erg hoog. Een echte topper dus als je wil inzetten op bijen!
De link naar het onderzoek vind je hier.
De plant wordt in de medicinale wereld toegepast in crèmes tegen schrale of droge huid. Symphytum officinale bevat allantoïne, een plantaardige stof die de celdeling bevordert en beschadigd weefsel hierdoor helpt regenereren.
Over Symphytum wordt ook gezegd dat het eetbaar is. Zowel de wortels als het jonge blad worden al eens in salades gebruikt. Wij raden aan dit met voorzichtigheid te consumeren want alle soorten bevatten pyrrolizidine alkaloïden (PA’s). Dit plantengif (dat je ook terugvindt in het dodelijke Jakobskruiskruid) veroorzaakt zeer zware leverschade bij overmatig gebruik, die onomkeerbaar is.
Deze alkaloïden worden bovendien niet afgebroken bij het drogen, dus ook met thee, hooi en stro moet worden opgelet.
Symphytum in zijn natuurlijke habitat.
©
Alle foto’s afkomstig van kwekerij Jan Spruyt – Van der Jeugd, tenzij anders vermeld.