Crocus

iridaceae

Beschrijving

Deze maand bespreken we het geslacht Crocus, een van de eersten om kleur te brengen in de wintertuin van februari.
Crocus komt van ‘Krokus’ (een Grieks stadje) en zou afgeleid zijn van het Hebreeuwse woord ‘Karkom’ en Arabische ‘Kurkum’ wat saffraan betekent. Binnen het geslacht Crocus zorgt de soort C. sativus voor de productie van saffraan.

Crocus omvat ongeveer 90 soorten en de schakering aan kleuren binnen het geslacht is ongelofelijk. Zo zijn er bloemen in wit, geel, roze, blauw en donkerpaars.  
De Crocus is een bergbewoner, die groeit rondom de Middellandse zee, de Balkan en Klein-Azië. De plant heeft zich verspreid van Polen in het noorden tot Jordanië in het zuiden en van Portugal in het westen tot de Chinese grens in het oosten.
Er zijn herfstbloeiende Crocus soorten (niet te verwarren met Colchicum autumnale of herfsttijloos, dat niet tot dit geslacht behoort) zoals C. sativus of C. ochroleucus. De soorten in ons assortiment bloeien echter allemaal in de late winter - vroege lente.

Crocus is een bolgewas. Het blad is zeer smal, grasachtig met een opvallend witte middennerf.
Er zijn zes bloemblaadjes per bloem en elke bloem heeft 3 meeldraden en 1 stamper.
Zo kan je een Crocus onderscheiden van Colchicum dat 3 stampers en 6 meeldraden heeft en enkel bloeit in de herfst.
Crocus is ook niet giftig, in tegenstelling tot Colchicum.

Crocus chrysanthus 'Ard Schenk' (='Snowbunting') detail – drie meeldraden, stamper en witte nerf op het blad zijn goed zichtbaar.

De vroeg bloeiende soorten hebben op de bladeren en bloemen een cuticula of waslaagje. Dit laagje beschermt de buitenste cellaag of epidermis tegen vorst. De Crocus-soorten die wij verkopen verdragen makkelijk temperaturen tot -15°C maar niet op plekken waar de grond lang bevroren blijft.

Volgende soorten hebben wij in assortiment:

Crocus tommasinianus of de boerenkrokus is voor velen wellicht de meest bekende. Deze paarse stinsenplant wordt soms verward met de Crocus vernus, en kan hiermee ook hybridiseren. Een stinsenplant werd oorspronkelijk in onze regio ingevoerd door de mens (vaak boerderijen, pastorietuinen, kasteeltuinen,...) en heeft zichzelf hier vervolgens kunnen verwilderen en handhaven.
De soort groeit van nature in de Balkan en is genoemd naar Muzio de Tommasini, burgemeester van Trieste en botanist in de 19^e eeuw.
Kenmerkend voor deze Crocus is het volledig openen van de bloem op zonnige dagen. De oranje meeldraden steken goed af tegen het heldere paars. Deze Crocus vraagt een frisse bodem, ook in de zomer zodat de bol niet verschrompelt. In het heetste deel van de zomer houdt hij van wat beschutting of lichte schaduw.

C. tommasinianus is ideaal als verwilderingsbol in gazon.

Crocus ancyrensis 'Golden Bunch' is erg opvallend dankzij de goudgele kleur. De soort komt uit Turkije en kan tot vijf bloemen per bol produceren.
Deze soort kan perfect in de tuinborder groeien, maar verlangt zeker een zonnige en goed gedraineerde ondergrond. Ideaal is het ondermengen van scherp zand zodat de drainage gegarandeerd wordt.

Crocus ancyrensis ‘Golden Bunch’ met opvallend goudgele bloemen.

Ook Crocus chrysanthus is een soort uit Turkije die dezelfde eisen stelt aan bodem en bezonning als de vorige. De soort groeit in de Balkan en Klein-Azië. Hierbinnen hebben we twee cultivars: ‘Ard Schenk’, helder wit met geel hartje en ‘Blue Pearl’ met een parelmoer-blauwe kleur.

Links de blauwe ‘Blue Pearl’ en rechts de witte ‘Ard Schenk’.

Verzorging en standplaats

Zoals je hierboven bij de verschillende soorten kon lezen, is een goede drainage van de ondergrond de prioriteit voor de Crocus. C. tommasinianus kan gerust in woodland toegepast worden en verdraagt halfschaduw. De twee andere soorten staan beter zonnig.

De bollen vormen klisters die van de hoofdbol gehaald kunnen worden als manier om vegetatief te vermeerderen.

Tips en weetjes

Crocus is ideaal als plant voor de puintuin of stenige tuin en combineert hierin goed met Scilla, botanische tulpen of Chionodoxa. Ook aan bosranden of als verwilderingsbol in gazon kan je hem toepassen.

De bloembollen zijn geliefd bij muizen, konijnen en zelfs eekhoorns. Opgelet dus dat zij niet met de bloembollen aan de haal gaan!

Crocus is in de herfst beschikbaar als losse bol en dient bij voorkeur zo snel als mogelijk aangeplant te worden. Wanneer je geen tijd hebt gehad in de herfst, kan je nu nog Crocus in pot kopen. Wij plantten een drietal bolletjes per pot en deze kan je dus in bloei deze lente nog aanschaffen.

Crocus ‘Blue Pearl’ bij ons in de potten. Foto genomen maart 2018.

De saffraan krokus of C. sativus hebben wij niet in assortiment, maar verdient wat extra aandacht want wordt gekweekt voor saffraan productie. Deze soort is steriel en wellicht geselecteerd uit C. cartwrightianus, reeds geteeld in de Oudheid. Het is een herfstbloeiende Crocus en de eerste bronnen dateren van 1500 voor Christus.
De stijl en de stempel (vrouwelijke onderdelen van de plant, vormen samen de stamper) worden hiervoor gebruikt en bepalen de kleur en smaak van de saffraan. Deze worden gedroogd en de beste kwaliteit wordt verkregen bij de rode stampers. Reken al gauw op 120 000 bloemen voor 1kg saffraan. Je hebt dus heel veel bloemen nodig en deze worden manueel geplukt. 
Verwar het niet met Indische saffraan of kurkuma. Dit specerij heeft ook een gele kleur, maar komt van de Curcuma wortel en heeft dus een heel andere oorsprong (en smaak).

Assortiment

Bronnen

©

Alle foto’s afkomstig van kwekerij Jan Spruyt – Van der Jeugd, tenzij anders vermeld.