Carex morrowii en C. oshimensis

Cyperaceae

Beschrijving

Nu veel planten stilaan verdorren en hun bruin winterkleedje boven halen, valt Carex op in de tuin.
Carex wordt vaak tot de grassen gerekend, maar is in feite een Zegge en behoort niet tot de Poaceae of grassenfamilie maar wel tot de Cyperaceae of cypergrassen.

Carex is een omvangrijk geslacht van meestal blad houdende planten (er bestaan ook bladverliezende types zoals Carex muskingumensis) dat tot wel 2000 soorten bevat. Hierdoor is het een van de grootste families binnen de bedektzadigen of Angiospermae. Tevens is het een van de moeilijkste families wat betreft determinatie omdat er vaak natuurlijke kruisingen plaatsvinden binnen de vele soorten.

De bladranden van Carex zijn ruw en scherp, dus de Griekse oorsprong van de naam (keiro, wat ‘snijden’ betekent) is niet gelogen.
Het geslacht Carex is kosmopoliet maar vooral terug te vinden in de gematigde zones. Veel Carex soorten prefereren een humusrijke en vochtige ondergrond. De twee soorten die wij bespreken in dit artikel, Carex morrowii en oshimensis, geven hier ook de voorkeur aan.

Carex oshimensis JS® 'Greenwell' lijkt op een echt ‘gras’ maar behoort net als alle Carex tot de zegge-familie.

Zowel de Cyperaceae (waaronder Carex) als de Poaceae (‘echte grassen’ zoals Andropogon, Molinia,…) behoren tot dezelfde orde van Poales. Ook de Juncaceae of russenfamilie (waaronder Luzula) behoren hiertoe. Al deze planten zijn dus verwant aan elkaar maar er zijn wel grote morfologische verschillen.

De familie van Carex heeft enkele typerende kenmerken, ondanks de omvangrijkheid van de groep. Deze kenmerken helpen om de familie te onderscheiden van bijvoorbeeld ‘echte’ grassen of andere gelijkende eenzaadlobbige planten zoals Liriope (als deze laatste niet in bloei staat).

• Het blad is grasachtig met een duidelijke middennerf.
• Alle soorten vormen wortelstokken, bij de polvormende soorten zijn dit heel korte stokjes.
• De stengels zijn driekantig en het blad is v-vormig in doorsnede.
• De overgang van de bladschede naar de bladschijf kenmerkt zich door een ligula of tongetje.
• De bloemen zijn eenslachtig en bij vele Carex soorten erg onopvallend. De bloemen zijn vaak sterk gereduceerd, de mate van reductie is verschillend van soort tot soort.
  De effectieve mannelijke en vrouwelijke bloemetjes zijn zo licht dat ze door de wind verspreid worden
  De meeldraden van de mannelijke bloemetjes zitten in de oksel van een kafje (schubachtig vliesje) en de vrouwelijke bloemen zitten in een perigynium of urntje. Dit urntje is een soort schutblad dat net als bij de mannelijke bloemen, in de oksel van een kafje staat.
  Hoe deze bloemetjes samen op een bloeiwijze staan, is sterk afhankelijk van de soort.
• Om de verschillende soorten Carex te determineren, worden meestal de urntjes bestudeerd. Dit is echter heel moeilijk omdat er al veel (natuurlijke) hybriden bestaan, dus meestal moeten ook ondergrondse delen en het blad er nog extra bijgenomen worden om de exacte soort of ondersoort te bepalen.

Carex heeft scherpe bladranden. Detail van Carex morrowii JS® ‘Mosten', gefotografeerd door Jan Spruyt op 25/11/2020.

We bespreken in dit artikel twee soorten.
De eerste is Carex morrowii, een soort met stijve en dikke, wintergroene bladeren die grote stevige pollen vormt.
De soort komt oorspronkelijk uit Centraal en Zuid Japan, waar hij in voedselrijke, vochtige bossen in halfschaduw tot schaduw groeit. Het is aan te raden om de planten ook bij gebruik in de tuinborder niet te droog te zetten. In volle zon verkleurt het blad en wordt het bruin.
C. morrowii maakt goede uitlopers waarmee hij de ideale bodembedekker is voor de schaduw of halfschaduw border. Zowel in macho – als woodland tuinen is de plant een meerwaarde.
Dokter James Morrow heeft de plant in 1853-1854 verzameld uit Japan voor de US Expedition, en meteen zijn naam aan de plant toegekend.

Wij hebben volgende cultivars in ons assortiment:

Carex morrowii 'Ice Dance' is een selectie die bij de ISU trials in Nederland van 2002 een award mocht ontvangen. Barry Yinger bracht deze plant mee uit Japan. ‘Ice Dance’ valt op dankzij het groengeel gestreepte blad en wordt ongeveer 30cm hoog. Deze selectie maakt meer uitlopers en ze zijn ook langer dan die van de gewone C. morrowii en C. oshimensis.

Carex morrowii ‘Ice Dance’ heeft een groengeel gestreept blad. Foto genomen 19/11/20.

Carex morrowii 'Irish Green’ is voor ons één van de beste machoplanten. Frisgroen van blad past het bij vrijwel alle concepten en stijlen en het is bovendien een heel goede bodembedekker. Zet hem zeker altijd in gesloten groepen want hij is oersterk en zelfs in volle zon doet hij het goed als de bodem niet uitdroogt.  Hij bereikt een hoogte van 40cm. Hij maakt veel uitlopers dus opgelet waar je hem toepast.

Als vulplant of structuurplant in de border is dit een absolute topper. Carex ‘Irish Green’ kan zelfs in volle zon gebruikt worden.

Carex morrowii JS® ‘Mosten’ is een eigen selectie. Deze cultivar kan goed tegen droge schaduw en is dus ideaal onder grote bomen of struiken die het hele jaar door veel schaduw geven. JS® ‘Mosten’ houdt niet van zon.
Dit ras doet het zeer goed zonder 1 straal zonlicht!

Carex morrowii JS® ‘Mosten’ met ervoor Fragaria rubicola 'Mount Omei' en erachter Molinia caerulea ‘Edith Dudszus’ in onze voormalige macho border.

Carex morrowii ‘Variegata’ heeft een groen blad met witgele rand. Deze cultivar bereikt een hoogte van 30cm.

Detail van het blad van Carex morrowii ‘Variegata’.

De andere soort Carex die we toelichten is C. oshimensis of Japanse zegge. Oorspronkelijk inheems in Japan, groeit deze plant in de bossen op het hoofdeiland Honshu. De soortnaam stamt van de naam Oshima, een Japans district.
C. oshimensis is een niet agressieve bodembedekker die makkelijk groeit op gedraineerde maar niet te droge bodem in halfschaduw of schaduw.
Oshimensis kan beter tegen periodes van droogte dan morrowii. De korte rizomen zorgen ervoor dat de plant zich langzaam uitspreidt maar niet woekert. De bladeren zijn fijn en smal. In volle zon toegepast, krijgen de uiteinden van het blad vaak wel bruine tippen.

Carex oshimensis EVEREST® (= 'Fiwhite' PBR) is een cultivar van Patrick Fitzgerald uit Ierland en in het beheer van Plantipp. De plant heeft een frisgroen blad met kenmerkende witte rand. De cultivar wordt 50cm hoog en breed en won in 2008 de zilveren medaille op Plantarium. De selectie is een onderdeel van de EVERCOLOR® serie.  EVEREST® is groeikrachtiger dan de ouderplant ‘Evergold’.

Carex oshimensis EVEREST® (= 'Fiwhite' PBR) is een opvallende verschijning!
copyright foto’s: Plantipp BV via https://www.plantipp.eu/

Carex oshimensis 'Evergold' verklapt zijn bladkleur al met zijn naam: een geelgouden blad met groene randen. De hoogte blijft rond de 20cm. ‘Evergold’ heeft de Award of Garden Merit van de Royal Horticultural Society gewonnen en is de ouderplant voor de selecties uit de EVERCOLOR® serie.

Carex oshimensis 'Evergold' op onze kwekerij. Foto genomen 18/11/2020.

Carex oshimensis 'Ice Cream' is een selectie met crèmekleurig blad en donkergroene randen. De plant wordt 30cm hoog.

Carex oshimensis ‘Ice Cream’ in detail. Foto genomen 18/11/2020

We hebben ook nog twee eigen selecties van C. oshimensis in ons assortiment.
Carex oshimensis JS® 'Goldwell' is een soort met groen-wit gestreept blad en bereikt een hoogte van 30cm.
De andere cultivar is Carex oshimensis JS® 'Greenwell', een eigen selectie met frisgroen blad die 40cm wordt en behoorlijk lange bladeren vormt.

Het fijne blad van Carex oshimensis JS® 'Goldwell’ in detail op onze kwekerij, 18/11/2020.

Verzorging en standplaats

Vele soorten groeien in woodland, langs beekranden, in moeraszones en zijn dus geschikt voor de eerder schaduwrijke plaatsen in de tuin. Er zijn ook uitzonderingen zoals de hier niet besproken soorten C. flacca en C. howardii.

Carex morrowii en oshimensis geven beide de voorkeur aan halfschaduw of schaduw op een ondergrond die matig voedselrijk en fris tot vochtig is. Tijdelijke droogte wordt verdragen mits ze in de schaduw staan.

Beide soorten zijn wintergroen in ons klimaat.

Op de voorgrond de bloemetjes van de verder sterk gelijkende Liriope muscari en achter deze bloemen zie je Carex morrowii JS® 'Mosten' op de droge schaduwhelling in Jans tuin. Foto genomen 25/11/2020.

Tips en weetjes

De planten worden best niet gesnoeid en kunnen op de juiste standplaats makkelijk tien jaar oud worden. Nadien kan je de grote kluiten van de oude planten scheuren, en de scheurlingen goed diep planten.

Carex oshimensis en morrowii cultivars zijn, op de juiste standplaats, heel makkelijke en onderhoudsarme planten.
Combineer de sterke soorten zoals JS® ‘Greenwell’ of ‘Irish Green’ met andere macho planten zoals Epimedium, Matteuccia, Phlomis, Aster divaricatus of Symphytum.
De soorten met lichtere bladkleuren passen mooi bij andere bladplanten zoals Hosta, Hakonechloa, Deschamspia of Varens.

Gezien C. morrowii en oshimensis het hele jaar groen zijn en nooit hun blad verliezen, is het gebruik van bloembollen tussen deze planten niet nodig en ook niet echt mogelijk. De planten vormen een ondoordringbare mat na enkele jaren en bovendien zullen ze het nodige licht voor de bloembollen wegnemen door hun wintergroene karakter.

Assortiment

Bronnen

©

Alle foto’s afkomstig van kwekerij Jan Spruyt – Van der Jeugd, tenzij anders vermeld.